Respiratorna insuficijencija

Respiratorna insuficijencija nastaje kao posledica opstrukcije disajnih puteva, smanjenja respiratornih pokreta, poremećaja razmene gasova ili loše cirkulacije krvi u plućima. Ovaj akutni ili hronični poremećaj respiratornog sistema rezultira nedovoljnom količinom kiseonika u krvi, a ponekad i nesposobnošću odstranjivanja nakupljenog ugljen-dioksida. Manifestuje se ubrzanim i otežanim disanjem, praćenim obilnim znojenjem, srčanom aritmijom i modrom bojom kože i sluzokože. Ponovno uspostavljanje oksigenacije krvi različitim sredstvima je cilj lečenja ove bolesti.

Iznenadna nesposobnost respiratornog sistema da obezbedi odgovarajući nivo kiseonika u krvi i eliminiše ugljen-dioksid je akutna respiratorna insuficijencija. Njeni uzroci su različiti: opstrukcija disajnih puteva (strano telo, tumor, astmatični napadi, epiglotitis, apnea u snu i dr.), redukcija respiratornih pokreta (neuromišićne tegobe, lezija pluća), poremećaj razmene gasova (teška pneumonija, edem pluća, akutni respiratorni destres sindrom), slaba cirkulacija krvi u plućima (srčana insuficijencija, plućna ambolija) i komplikacija hronične respiratorne insuficijencije. Bez obzira na uzrok, ova bolest može rezultirati smrću gušenjem zbog čega zahteva hitnu lekarsku intervenciju.

Akutni respiratorni distres sindrom

Akutni respiratorni distres sindrom (ARDS) predstavlja akutnu respiratornu insuficijenciju koja je uzrokovana lezijom alveolo-kapilarne membrane kroz koju se odvija razmena gasova u plućnim alveolama. Lezija može biti posledica pneumonije, kontuzije, davljenja, udisanja hemijskih supstanci, velikih opekotina, sistemske infekcije itd. ARDS izaziva opštu upalnu reakciju i edem pluća i brzo dovodi do insuficijencije drugih vitalnih organa (srca, bubrega), a u 40-60% slučajeva i do smrti.

Hronična respiratorna insuficijencija

Trajna nesposobnost respiratornog sistema da obezbedi odgovarajući nivo kiseonika u krvi je hronična respiratorna insuficijencija. Nastaje i razvija se kao posledica opstruktivne bolesti pluća (hronični bronhitis, astma, cistična fibroza, emfizem) ili smanjenog volumena udahnutog vazduha (tuberkuloza, plućna fibroza, pneumektomija, poliomijelitis, amiotrofična lateralna skleroza, teška skolioza). Manifestuje se nedostatkom daha pri naporu i cijanozom, a vremenom slabi organizam i može se razviti u akutni oblik.

Oksigenoterapija

Oksigenoterapijom se povećava koncentracija kiseonika u udahnutom vazduhu i stoga se slaba oksigenacija krvi može kompenzovati sa različitim vidovima oksigenoterapije. Metoda primene zavisi od toga kolika količina kiseonika je potrebna, a obogaćivanje kiseonikom se može postići upotrebom nosnih kanila. Bolja upotreba se postiže upotrebom maske za lice, sonde koja se uvodi u dušnik ili katetera povezanog s braunilom (nakon traheotomije). Oksigenoterapija se može sprovoditi povremeno ili stalno, u bolnici ili kod kuće, a kiseonik se u nekim slučajevima može davati i pod pritiskom koji je veći od barometarskog (hiperbarična oksigenoterapija).

Traheotomija

Traheotomija je hirurški postupak koji se sastoji u zasecanju dušnika u vratnom delu i umetanju kanile, čiji je dugi kraj povezan sa spoljašnjom sredinom.

 Ova tehnika se koristi u oksigenoterapiji za olakšavanje ventilacije pluća uklanjanjem otpora prolasku vazduha kroz gornje disajne puteve. Takođe, olakšava kontrolu količine kiseonika koji se unosi u pluća.

Hiperbarična oksigenoterapija

Hiperbarična oksigenoterapija podrazumeva davanje kiseonika pod pritiskom koji je veći od barometarskog i ona se sprovodi u hermetičkoj komori tako što se postepeno povećava vazdušni pritisak čime se povećava i količina kiseonika rastvorenog u krvi. Primenjuje se u slučaju trovanja ugljen-monoksidom, nesreće uzrokovane dekompresijom (ronjenje s bocom) i visinske bolesti. Delotvorna je u slučaju pojedinih bakterijskih infekcija i ubrzava zaceljenje kože, a neki sportisti je koriste da bi poboljšali fizičku kondiciju.

Veštačko disanje

Veštačko disanje ili veštačka ventilacija kombinacijom tehnika omogućava pacijentu bez ili sa ograničenim respiratornim pokretima (usled paralize, kome, davljenja) da diše. Sastoji se u uduvavanju vazduha, obogaćenog kiseonikom ili ne, pod pritiskom koji je dovoljan da ispuni pluća pacijenta. Kod hitne kardiopulmonarne reanimacije izvodi se preko usta dok se u ostalim slučajevima koristi respirator.

Endotrahealni tubus

Ova savitljiva cev se umeće kroz nos i omogućava sprovođenje vazduha iz respiratora do dušnika. Tehnike poput endotrahealnog tubusa i traheotomije imaju negativne strane: pacijenti ih ne podnose lako, podrazumevaju povećan rizik od infekcija i ometaju govor i unos hrane.

Transplantacija pluća

Transplantacija pluća je hirurški postupak kojim se nefunkcionalno plućno krilo zamenjuje zdravim. Preporučuje se u slučaju plućne hipertenzije ili ozbiljnog oboljenja pluća koje ugrožava život pacijenta. Ova operacija je delikatna i retko se izvodi zbog manjka davalaca i osetljivosti pluća, a traje od šest do osam sati i posle nje sledi višenedeljna rekovalescencija. Osim toga, pacijent mora biti na doživotnoj terapiji da ne bi došlo do odbacivanja pluća.